Tổng quan về ống nuôi ăn

Ống nuôi ăn là gì?
Ống nuôi ăn hay còn gọi là ống thông dạ dày là một ống thông mềm được đặt vào dạ dày hoặc ruột để cung cấp dinh dưỡng khi bệnh nhân không thể ăn uống đầy đủ hoặc tự ăn uống bình thường được. Điều này có thể do một số bệnh lý như Parkinson gây khó trong việc nhai nuốt hay bệnh ung thư khiến bệnh nhân không đủ sức để ăn đủ để duy trì thể trạng.

Tùy vào tình trạng của mỗi bệnh nhân, ống có thể được đặt qua mũi, miệng hoặc trực tiếp vào dạ dày hoặc ruột. Các ống nuôi ăn qua mũi hoặc miệng không cần thủ thuật xâm lấn và thường được sử dụng tạm thời. Nếu cần đặt ống trực tiếp vào dạ dày hoặc ruột thì bệnh nhân cần phải thực hiện phẫu thuật.

Việc sử dụng ống nuôi ăn có thể gây khó chịu và đau đớn ban đầu, nhưng bệnh nhân sẽ dần thích nghi theo thời gian. Bệnh nhân sẽ cần điều chỉnh tư thế ngủ và dành thêm thời gian để vệ sinh ống nuôi ăn cũng như xử lý mọi biến chứng xảy ra với ống.

Dù vậy, bệnh nhân vẫn có thể sinh hoạt như bình thường. Bệnh nhân có thể đi ăn uống với bạn bè, quan hệ tình dục và tập thể dục. Ống nuôi ăn có thể được đặt trong thời gian ngắn hoặc suốt đời tùy vào tình trạng của mỗi người.

Xông nuôi ăn silicone Mepro sử dụng dài ngày​

Cách hoạt động của ống nuôi ăn
Ống nuôi ăn giúp đưa dung dịch dinh dưỡng trực tiếp vào hệ tiêu hóa. Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ lựa chọn công thức phù hợp với nhu cầu của từng người bao gồm protein, carbohydrate, chất béo, vitamin, khoáng chất và các vi chất dinh dưỡng thiết yếu khác. Ngoài ra, ống nuôi ăn còn có thể cung cấp nước và thuốc.

Có nhiều cách đưa dinh dưỡng vào cơ thể qua ống nuôi ăn, như sử dụng bơm tiêm hoặc máy bơm nuôi ăn để đẩy dung dịch ăn vào cơ thể, hoặc túi nuôi ăn bằng trọng lực để dung dịch tự chảy xuống.

Thông thường, ống nuôi ăn được đặt ở bệnh viện, nhưng có thể tiếp tục sử dụng tại nhà nếu cần. Quá trình này còn được gọi là nuôi ăn qua xông (dĩnh dưỡng qua đường ống).

Khi nào cần sử dụng ống nuôi ăn?
Ống nuôi ăn được chỉ định khi bệnh nhân gặp các tình trạng như:

• Rối loạn chức năng tiêu hóa
• Khó nhai hoặc nuốt
• Mất cảm giác thèm ăn
• Không thể tự ăn uống bình thường

Những bệnh lý và tình trạng có thể cần đến ống nuôi ăn như:

• Ung thư đường tiêu hóa
• Bệnh Crohn nặng
• Các chấn thương ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
• Suy ruột
• Hẹp thực quản hoặc tắc nghẽn đường tiêu hóa
• Tắc ruột
• Hội chứng ruột ngắn
• Ung thư đầu - cổ
• Đột quỵ
• Liệt toàn thân hoặc một phần cơ thể
• Rối loạn ăn uống nghiêm trọng

Ngoài ra, ống nuôi ăn có thể được sử dụng trong quá trình hồi phục sau phẫu thuật liên quan đến hệ tiêu hóa hoặc khi bệnh nhân bất tỉnh hay hôn mê.

Các loại ống nuôi ăn
Ống nuôi ăn được phân loại dựa trên vị trí đặt trong cơ thể và phương pháp bác sĩ sử dụng để đưa vào. Các loại ống nuôi ăn phổ biến bao gồm:

• Ống xông nuôi ăn mũi - dạ dày hoặc miệng - dạ dày: Được đặt qua mũi hoặc miệng, phù hợp với những trường hợp cần hỗ trợ ngắn hạn, thường dưới 6 tuần.
• Ống mở thông dạ dày qua da hoặc ống mở thông ruột qua da: Được đặt qua da thành bụng bằng phẫu thuật hoặc nội soi, thường sử dụng để nuôi ăn lâu dài.

2 loại ống nuôi ăn thường dùng​

Quy trình đặt ống nuôi ăn
Quy trình đặt ống nuôi ăn thường không phức tạp. Tuy nhiên, với ống mở dạ dày/ruột qua da sẽ cần thủ thuật phẫu thuật.

Chuẩn bị trước khi phẫu thuật

• Bệnh nhân sẽ cần nhịn ăn, nhịn uống ít nhất 8 giờ trước khi thực hiện thủ thuật.
• Trước khi vào phòng mổ, bệnh nhân cần tháo kính, răng giả hoặc các vật dụng cá nhân (nếu có).

Trong quá trình phẫu thuật

• Bạn sẽ được truyền thuốc giảm đau, thuốc an thần và kháng sinh qua đường tĩnh mạch.
• Bác sĩ cũng sẽ tiêm thuốc gây tê vào vị trí đặt ống để giảm cảm giác đau.
• Trong suốt quá trình thực hiện, bạn có thể không hoàn toàn tỉnh táo.

Cách đặt ống
Hầu hết các ca đặt ống mở thông dạ dày/ruột qua da được thực hiện bằng kỹ thuật nội soi.

1. Luồn một ống nội soi có gắn camera qua miệng vào dạ dày để quan sát bên trong.
2. Xác định vị trí thích hợp để đặt ống.
3. Rạch một đường nhỏ trên thành bụng và đưa ống vào dạ dày hoặc ruột.

Phẫu thuật thường kéo dài khoảng 30 - 45 phút.

Chăm sóc ống nuôi ăn
Khi nằm viện, đội ngũ y tế sẽ chịu trách nhiệm chăm sóc ống nuôi ăn. Tuy nhiên, nếu xuất viện và tiếp tục sử dụng ống tại nhà, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn chi tiết cách vệ sinh và chăm sóc ống nuôi ăn đúng cách.

Hướng dẫn chăm sóc chung:

• Rửa tay sạch sẽ: Trước khi thao tác với ống, hãy luôn rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn có cồn. Đảm bảo tay khô ráo trước khi bắt đầu chăm sóc.
• Ngăn ngừa tắc ống: Đây là một trong những vấn đề thường gặp nhất. Luôn súc rửa ống bằng lượng nước được chỉ định trước và sau mỗi lần sử dụng, kể cả khi uống thuốc. Ngay cả những ngày không dùng ống, bạn vẫn cần súc rửa ống để tránh tắc nghẽn.
• Kiểm tra da quanh vị trí đặt ống thường xuyên: Da quanh chỗ đặt ống thông cần được kiểm tra hàng ngày để phát hiện sớm các dấu hiệu kích ứng, sưng đỏ hoặc nhiễm trùng. Bác sĩ có thể hướng dẫn bạn sử dụng thuốc mỡ kháng khuẩn, nhưng cần tránh dùng kem hoặc phấn quanh vùng da này.
• Chăm sóc răng miệng: Dù nhận dinh dưỡng qua ống, bệnh nhân vẫn cần vệ sinh răng miệng hàng ngày. Đánh răng, chà nướu và làm sạch lưỡi thường xuyên. Dưỡng ẩm môi bằng son dưỡng hoặc vaseline.

Tác dụng phụ của ống nuôi ăn
Ban đầu, người bệnh có thể cảm thấy khó chịu hoặc đau khi mới đặt ống. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

• Kích ứng ở mũi hoặc niêm mạc đường tiêu hóa
• Buồn nôn, co thắt dạ dày, tiêu chảy hoặc táo bón
• Mất nước
• Nhiễm trùng tại vị trí đặt ống
• Rò rỉ dịch từ lỗ mở thông
• Ống bị tắc nghẽn hoặc lệch khỏi vị trí

Nếu gặp các vấn đề này, bác sĩ có thể điều chỉnh vị trí đặt ống, thay đổi công thức dinh dưỡng hoặc lượng thức ăn, hoặc kê thuốc để giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.

Mặc dù hiếm gặp, một số biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra như viêm phổi do sặc (hít thức ăn hoặc chất lỏng vào đường hô hấp) hoặc tổn thương thành ruột. Nếu có dấu hiệu bất thường nào, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được xử lý kịp thời.

Chế độ dinh dưỡng qua ống nuôi ăn
Bệnh nhân sẽ sử dụng công thức dinh dưỡng đặc chế để cung cấp đủ calo và dưỡng chất cần thiết. Các loại sữa công thức đường tiêu hóa được thiết kế để dễ dàng chảy qua ống thông và có thể mua sẵn dưới dạng chai hoặc túi.

Bệnh nhân cũng có thể tự làm đồ ăn xay nhuyễn tại nhà nếu bác sĩ cho phép. Tuy nhiên, cần đảm bảo hỗn hợp chứa đủ calo, vitamin, khoáng chất, chất xơ và nước theo đúng khuyến nghị.

Ngoài sữa công thức, các loại chất lỏng khác cũng có thể đưa vào ống nuôi ăn, bao gồm:

• Nước lọc, nước khoáng có gas nhẹ
• Dung dịch enzym hỗ trợ tiêu hóa
• Nước điện giải (như nước bù khoáng thể thao)
• Nước ép trái cây

Hầu hết các loại thuốc có thể dùng qua ống nuôi ăn, thường dưới dạng lỏng. Một số loại thuốc viên có thể được nghiền nhỏ hoặc hòa tan trước khi đưa vào ống, nhưng bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước để đảm bảo an toàn.

Nuôi ăn qua sonde dạ dày bằng thức ăn xay nhuyễn​

Sinh hoạt khi đặt ống nuôi ăn
Khi không thể ăn uống như bình thường có thể ảnh hưởng đến đời sống xã hội và tâm lý của bệnh nhân. Người bệnh có thể nhớ hương vị thức ăn hoặc cảm thấy tự ti về ống nuôi ăn. Điều này có thể khiến người bệnh phải điều chỉnh cách sinh hoạt hàng ngày, từ những bữa ăn với gia đình, bạn bè đến việc du lịch hay vận động.

Hoạt động ăn uống

• Khi đi ăn cùng người khác, hãy mang theo một tấm thẻ nhỏ để giải thích ngắn gọn về lý do bạn không ăn hoặc có cách ăn đặc biệt.
• Nếu người bệnh cảm thấy thoải mái, những người xung quanh cũng sẽ cảm thấy như vậy. Một số người vẫn tham gia bữa ăn bằng cách sử dụng máy bơm nuôi ăn trong lúc trò chuyện hoặc mang theo thực đơn nuôi ăn xay nhuyễn để nhờ nhà hàng chế biến món ăn phù hợp.
• Nếu người bệnh không thoải mái khi sử dụng ống nuôi ăn ở nơi công cộng, hãy nhờ quản lý nhà hàng sắp xếp một khu vực riêng.

Tiếp xúc thân mật và tình dục

• Hãy cởi mở trao đổi và sắp xếp thời gian hợp lý có thể giúp bạn duy trì mối quan hệ tình cảm và thể chất với bạn đời của mình.
• Bạn có thể lên lịch dành thời gian bên nhau vào những lúc không phải truyền dinh dưỡng. Nếu bác sĩ chưa đề cập đến vấn đề này, hãy chủ động hỏi để nhận được lời khuyên phù hợp.

Vận động và thể thao

• Nuôi ăn qua xông nuôi ăn không ngăn cản bạn tham gia các hoạt động thể chất đơn giản như đi bộ, chạy bộ. Nếu muốn tập yoga hoặc các bài tập vùng bụng, hãy hỏi ý kiến bác sĩ.
• Bạn có thể bơi lội miễn là vết mổ đặt ống đã lành và nguồn nước sạch. Nếu dùng xông nuôi ăn mũi dạ dày, đảm bảo ống được đóng kín và không kết nối với máy bơm.
• Nếu đặt ống mở dạ dày qua da, hãy ưu tiên nước biển hoặc nước hồ bơi riêng được bảo trì tốt. Tránh tắm bồn nước nóng vì chúng có thể chứa nhiều vi khuẩn gây nhiễm trùng.

Tìm kiếm sự hỗ trợ

• Gia đình và bạn bè có thể là nguồn đồng viên lớn giúp người bệnh thích nghi với cuộc sống mới, đồng thời khuyến khích họ giữ vững tinh thần độc lập.
• Bạn có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ tâm lý hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ trong cộng đồng nuôi ăn xông.

Tham khảo nguồn WebMD​